حامد رحیمی پنجکی(اطلاعات جامع عمومی)

عمل جراحی دیسک کمر یکی از درمان ‌های رایج برای افرادی است که از فتق دیسک یا بیرون ‌زدگی دیسک بین ‌مهره ‌ای رنج می ‌برند. این جراحی اغلب به منظور کاهش درد کمر و پا انجام می ‌شود، اما برخی بیماران بعد از عمل با درد جدیدی در ناحیه لگن مواجه می ‌شوند. این درد ممکن است گیج‌ کننده یا نگران‌ کننده باشد، زیرا انتظار می ‌رود پس از جراحی، بیشتر علائم آزاردهنده کاهش یابند، نه اینکه درد تازه ‌ای آغاز شود.

در این مقاله به بررسی علل احتمالی درد لگن بعد از عمل دیسک کمر، روش ‌های تشخیص و درمان ‌های مؤثر برای کاهش این درد می ‌پردازیم.

علت درد لگن بعد از جراحی دیسک کمر چیست؟

درد لگن بعد از عمل دیسک کمر می ‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. این دلایل ممکن است مستقیماً به عمل جراحی مرتبط باشند یا به صورت غیرمستقیم و به دلیل تغییرات مکانیکی در بدن پس از جراحی ایجاد شوند.

فشار باقی ‌مانده یا جدید بر عصب سیاتیک

اگرچه عمل جراحی دیسک کمر برای کاهش فشار بر عصب سیاتیک انجام می ‌شود، گاهی اوقات ممکن است التهاب یا چسبندگی اطراف ریشه‌ های عصبی باقی بماند یا مجدداً ایجاد شود. این موضوع می ‌تواند درد تیرکشنده ‌ای ایجاد کند که به باسن، لگن و پا منتشر می ‌شود.

ضعف عضلات اطراف لگن

جراحی و بی‌ تحرکی بعد از آن می ‌تواند موجب ضعیف شدن عضلات لگن، سرینی و پایین ‌تنه شود. این ضعف باعث عدم تعادل عضلانی شده و فشار بیشتری به مفصل لگن وارد می ‌کند که به شکل درد یا سفتی بروز می ‌کند.

التهاب و چسبندگی بافت ‌ها

در روند ترمیم پس از عمل، بدن به طور طبیعی بافت ‌هایی تولید می ‌کند که ممکن است در اطراف ناحیه جراحی یا اعصاب مجاور چسبندگی ایجاد کنند. این چسبندگی ‌ها گاهی موجب التهاب مزمن و درد ارجاعی در نواحی مجاور مانند لگن می ‌شوند.

عفونت پس از عمل

در برخی موارد نادر، ممکن است ناحیه جراحی دچار التهاب شدید یا حتی عفونت شود. این وضعیت می ‌تواند به ‌طور مستقیم بافت ‌های مجاور از جمله عضلات و مفصل لگن را درگیر کند. علائمی مثل تورم، گرمی محل جراحی، تب، قرمزی و افزایش درد می ‌توانند نشانه ‌های احتمالی عفونت باشند. در این شرایط، مراجعه سریع به پزشک ضروری است و ممکن است نیاز به درمان با آنتی ‌بیوتیک یا مداخله بیشتر باشد.

مشکلات اسکلتی‌ـ‌عضلانی مستقل از عمل

در برخی بیماران، دلیل درد لگن ارتباط مستقیمی با عمل جراحی ندارد، بلکه به مشکلات زمینه‌ای مانند آرتروز مفصل لگن، ساییدگی استخوان لگن یا اختلالات رباط‌ ها و عضلات این ناحیه مربوط می ‌شود. گاهی عمل دیسک کمر باعث تشدید علائم این بیماری ‌های پنهان می ‌شود یا توجه بیمار را به ناحیه لگن معطوف می ‌کند.

جای ‌گذاری نامناسب یا کشش حین جراحی

در حین جراحی، بسته به موقعیت بیمار، ممکن است لگن یا پاها تحت کشش یا فشار قرار گیرند. این فشار گاهی منجر به درد عضلانی در ناحیه لگن می ‌شود که معمولاً ظرف چند روز با استراحت و داروهای ضد التهاب کاهش می ‌یابد.

جابجایی الگوی راه‌رفتن (الگوی حرکتی غلط)

پس از جراحی دیسک کمر، برخی بیماران به ‌طور ناخودآگاه طرز راه رفتن خود را تغییر می ‌دهند تا از فشار بر ناحیه جراحی جلوگیری کنند. این جابجایی در الگوی حرکتی می ‌تواند فشار بیشتری بر مفصل لگن، زانو یا مچ پا وارد کند و در درازمدت باعث بروز درد در ناحیه لگن شود.

بی ‌تحرکی طولانی مدت پس از عمل

استراحت مطلق یا کم‌ تحرکی زیاد پس از جراحی، با اینکه گاهی برای بهبودی لازم است، اما اگر بیش از حد ادامه یابد، باعث سفتی مفاصل، ضعف عضلات و کاهش انعطاف ‌پذیری لگن می ‌شود. این حالت ‌ها می ‌توانند عامل زمینه ‌ای برای درد لگن باشند.

چگونه درد لگن بعد از عمل دیسک کمر تشخیص داده می ‌شود؟

تشخیص دقیق علت درد لگن پس از عمل نیاز به بررسی ‌های بالینی و تصویربرداری دارد. پزشک متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپد معمولاً روش‌ های زیر را برای تشخیص به کار می ‌برد:

معاینه بالینی و بررسی الگوی درد، وضعیت راه رفتن، دامنه حرکات و تست‌ های فشار بر روی مفصل لگن یا عضلات.

تصویربرداری MRI یا CT اسکنُ برای ارزیابی وضعیت دیسک، عصب ‌ها و بررسی وجود چسبندگی یا آسیب ‌های احتمالی.

سونوگرافی لگن، گاهی برای بررسی مفاصل لگن و بافت‌ های نرم اطراف به کار می ‌رود.

نوار عصب و عضله (EMG) برای تشخیص دقیق آسیب یا تحریک عصب سیاتیک یا سایر اعصاب محیطی.

درمان درد لگن بعد از عمل دیسک کمر

درمان درد لگن بعد از عمل دیسک کمر بستگی به علت دقیق آن دارد، اما معمولاً ترکیبی از دارو، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی به کار می‌ رود.

دارودرمانی

داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا ملوکسیکام برای کاهش التهاب مفصل ‌ها و عضلات.

داروهای شل ‌کننده عضلانی در صورت وجود اسپاسم.

در موارد شدید، تزریق کورتون در ناحیه لگن یا مفصل ساکروایلیاک ممکن است انجام شود.

فیزیوتراپی

تمرینات تقویتی برای عضلات لگن، شکم و کمر.

تکنیک ‌های کششی برای عضلات گلوتئال، پیریفورمیس و همسترینگ.

اصلاح الگوهای حرکتی غلط در نشستن، ایستادن و راه رفتن.

درمان ‌های دستی یا ماساژ درمانی برای کاهش تنش عضلات لگن.

بیمار باید زیر نظر فیزیوتراپیست، تمریناتی را برای کشش و تقویت عضلات خاص لگن انجام دهد. تمرین ‌هایی مانند پل‌ زدن، کشش پیریفورمیس و تقویت عضلات عمقی شکم بسیار مؤثر هستند.

درمان ‌های مکمل

در برخی موارد، طب سوزنی، استفاده از گرما یا سرما درمانی، یا ماساژ درمانی نیز به تسکین درد کمک می ‌کند.

آیا درد لگن بعد از جراحی دیسک کمر طبیعی است؟

در برخی بیماران، درد لگن پس از جراحی ممکن است بخشی از فرآیند بهبودی باشد، به‌خصوص اگر بیمار مدت طولانی قبل از جراحی بی ‌تحرک بوده باشد. در این حالت، با تقویت عضلات و افزایش فعالیت تدریجی، این درد قابل کنترل است. اما اگر درد شدید، مداوم یا همراه با علائمی مانند بی‌ حسی یا ضعف پا باشد، نیاز به بررسی دقیق دارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر یکی از شرایط زیر را تجربه کردید، حتماً با پزشک تماس بگیرید:

درد لگن به مرور زمان بدتر شود.

درد به پاها انتشار پیدا کند.

همراه با تب، لرز یا کاهش وزن باشد.

احساس بی ‌حسی یا ضعف در اندام تحتانی ایجاد شود.

راه رفتن یا نشستن برای شما دشوار شود.

چگونه از درد لگن بعد از عمل دیسک کمر پیشگیری کنیم؟

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، حتی در دوره پس از جراحی. اگرچه نمی‌توان به‌طور کامل از بروز درد لگن بعد از عمل دیسک کمر جلوگیری کرد، اما با رعایت چند نکته کلیدی می ‌توان احتمال آن را کاهش داد:

پس از جراحی دیسک کمر، باید از انجام حرکات ناگهانی، چرخش‌ های شدید ستون فقرات و نشستن طولانی مدت پرهیز کنید. حتی در هنگام خواب یا برخاستن از تخت نیز بهتر است از تکنیک ‌هایی مانند غلت زدن و کمک گرفتن از آرنج برای جلوگیری از فشار به کمر و لگن استفاده کنید.

در روزها و هفته ‌های ابتدایی پس از جراحی، استفاده از کمربندهای طبی، واکر یا عصا (در صورت نیاز) می‌ تواند فشار وارده به ستون فقرات و لگن را کاهش دهد. البته استفاده بلندمدت از این وسایل توصیه نمی‌ شود، چون ممکن است عضلات ضعیف ‌تر شوند.

وزن اضافی، فشار مضاعفی به مفصل ‌های لگن و ستون فقرات وارد می ‌کند. یکی از عوامل پنهان در بروز درد لگن پس از جراحی، چاقی است. در صورتی که اضافه وزن دارید، کاهش تدریجی وزن تحت نظر پزشک و تغذیه سالم توصیه می ‌شود.

اغلب بیمارانی که جلسات توان ‌بخشی و فیزیوتراپی را جدی نمی‌ گیرند، پس از جراحی با مشکلاتی مانند درد لگن مواجه می ‌شوند. فیزیوتراپی نه ‌تنها دردها را کاهش می‌ دهد بلکه از تحلیل عضلات و ضعف ساختاری بدن جلوگیری می ‌کند.

درمان به کمک ارایه اطلاعات به بیمار جدید ترین و کم هزینه ترین راه جهت ارتقای سطح سلامت و افزایش کیفیت زندگی افراد است. در اطلاعات درمانی آگاهی های لازم پیرامون وضعیت فعلی و راهکارهای درمان و پیشگیری از بروز مجدد رخداد پاتولوژیک به بیمار آموزش داده شده و خود اوست که نقش محوری را در اصلاح وضعیت خود ایفا می کند